Wydanie wyroku skazującego przez sąd pierwszej instancji nie zamyka drogi do obrony i dochodzenia swojej niewinności. Wyrok taki nie jest bowiem jeszcze ostateczny, a oskarżonemu przysługuje prawo do złożenia od niego apelacji.
W jaki sposób powinna zostać sporządzona prawidłowa apelacja i jakie szanse daje złożenie tego środka odwoławczego przez skazanego? Zapraszam do zapoznania się z treścią niniejszego artykułu.
CZYM JEST APELACJA?
Apelacja to nic innego jak środek odwoławczy przysługujący od rozstrzygnięć, które zapadły w ramach postępowania pierwszoinstancyjnego. Kodeks postępowania karnego wskazuje, iż od wyroku sądu pierwszej instancji stronom, a pokrzywdzonemu od wyroku warunkowo umarzającego postępowanie, wydanego na posiedzeniu, przysługuje apelacja (art. 444 k.p.k.).
Apelacji nie można jednak złożyć od wyroku nakazowego – właściwym środkiem zaskarżenia takiego wyroku jest bowiem sprzeciw.
Możliwość złożenia apelacji jest wyrazem kluczowej zasady postępowania karnego, a mianowicie zasady dwuinstancyjności, w której założeniu istnieje prawo do zaskarżania orzeczeń i decyzji wydanych przez sąd I instancji. Prawo takie gwarantuje sama Konstytucja RP.
Apelację jako środek odwoławczy charakteryzuje:
• bezwzględna dewolutywność – apelację rozpoznaje zawsze sąd drugiej instancji,
• bezwzględna suspensywność – wniesienie apelacji powoduje wstrzymanie
wykonania zaskarżonego wyroku,
• skargowość – wniesienie apelacji jest impulsem do dokonania kontroli instancyjnej
przez sąd wyższej instancji (sąd odwoławczy),
• reformatoryjność – sąd odwoławczy może dokonać merytorycznej kontroli
orzeczenia i je zmienić,
• objęcie jej zakazem reformationius in peius – oznacza to zakaz orzekania na
niekorzyść oskarżonego w razie wniesienia środka odwoławczego wyłącznie na jego
korzyść.
KIEDY WARTO ZASKARŻYĆ WYDANY WYROK?
Złożenie apelacji jest wskazane, gdy wydany wyrok jest niekorzystny dla oskarżonego. Oznacza to nie tylko sytuację, gdy wydany został wyrok skazujący dla osoby domagającej się uniewinnienia jej od stawianych zarzutów, ale również wymierzenie rażąco wysokiej i niesprawiedliwej kary dla sprawcy czynu.
Z całą pewnością decyzja o złożeniu środka odwoławczego w postaci apelacji musi być przemyślana oraz wymaga rozważenia całokształtu okoliczności sprawy, jak również sytuacji procesowej i interesów oskarżonego. Niekiedy bowiem w interesie oskarżonego będzie leżeć, by wyrok uprawomocnił się szybciej.
Nie ulega wątpliwości, iż decyzja w przedmiocie wniesienia apelacji winna opierać się na założeniu, że sąd wydając orzeczenie dopuścił się błędów (które wskazujemy w apelacji), a które skutkowały zapdnięciem w sprawie niesprawiedliwego wyroku. Nie znajduje żadnych podstaw składanie apelacji od wyroku, w którym sąd w sposób prawidłowy rozważył zebrany w sprawie materiał dowodowy i zastosował odpowiednie przepisy prawa materialnego oraz proceduralnego.
W JAKI SPOSÓB NALEŻY SPORZĄDZIĆ APELACJĘ OD WYROKU?
W pierwszej kolejności należy rozważyć, czy znajdujemy się w kręgu podmiotów uprawnionych do złożenia apelacji. Podmiotami takimi są:
• strony postępowania,
• pokrzywdzony, jeżeli na posiedzeniu wydany został wyrok umarzający postępowanie,
• podmiot o którym mowa w art. 91a k.p.k. – podmiot zobowiązany do zwrotu korzyści.
Kolejnym krokiem będzie konieczność uzyskania uzsadnienia orzeczenia sądu I instancji. W uzasadnieniu tym sąd wskazuje, jaki stan faktyczny przyjęty został za podstawę orzeczenia oraz główne motywy wydanego rozstrzygnięcia. Pozwoli to na analizę, czy sąd w wyroku nie dopuścił się naruszeń prawa materialnego bądź prawa procesowego, jak również błędów w ustaleniu stanu faktycznego.
W tym celu, w terminie zawitym 7 dni od daty ogłoszenia wyroku, należy złożyć do sądu, który wydał rozstrzygnięcie, wniosek o sporządzenie na piśmie i doręczenie uzasadnienia zapadłego w sprawie wyroku. Co ważne, przekroczenie powyższego terminu będzie równoznaczne z utratą prawa do żądania sporządzenia uzsadnienia rozstrzygnięcia i zamyka drogę do sporządzenia apelacji.
Następnie, sąd sporządza uzasadnienie wyroku i doręcza go wraz z uzasadnieniem wnioskodawcy. Od momentu doręczenia wyroku z uzasadnieniem liczy się termin na złożenie apelacji, a wynosi on 14 dni.
TREŚĆ APELACJI
Apelacja wnoszona jest na piśmie. Jest ona pismem procesowym, a zatem musi spełniać wymagania stawiane każdemu pismu procesowemu (art. 119 § 1 k.p.k.)
W apelacji wskazujemy w pierwszej kolejności sąd, do którego kierujemy środek odwoławczy, a następnie oznaczamy sprawę, której dotyczy pismo (poprzez podanie sygnatury sprawy oraz wskazanie stron postępowania). Wnoszący zobowiązany jest podać swoje dane celem dalszej korespondencji w sprawie. Poza powyższym, konieczne jest wskazanie zaskarżonego rozstrzygnięcia oraz tego, czy zaskarżamy je w całości czy tylko w częśći oraz czego się domagamy.
Kluczowym elementem apelacji jest wskazanie zarzutów, a zatem błędów w zaskarżonym wyroku. Co prawda wymóg ten obciąża jedynie podmioty profesjonalne sporządzające apelację, jednak ich właściwe sformułowanie zwiększa szanse na uwzględnienie środka odwoławczego i potwierdza zasadność sporządzenia apelacji. Co istotne, sąd odwoławczy rozpoznaje apelację w granicach zaskarżenia i podniesionych zarzutów.
Wyróżnić można następujące kategorie zarzutów:
• obraza przepisów prawa materialnego (art. 438 pkt 1 k.p.k.),
• obraza przepisów postępowania, jeśli mogła mieć wpływ na treść orzeczenia (art. 438 pkt. 2 k.p.k.),
• błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, jeśli mógł on mieć wpływ na jego treść (art. 438 pkt. 3 k.p.k.),
• rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłuszne zastosowanie lub niezastosowanie środka zabezpeiczającego lub innego środka (art. 438 pkt. 4 k.p.k.)
BEZWZGLĘDNE PRZYCZYNY ODWOŁAWCZE
Poza powyżej przywołanymi uchybieniami należy zbadać, czy w sprawie nie zachodzą tzw. bezwględne przyczyny odwoławcze. Powyższe pojęcie odnosi się sytuacji, gdy:
- w wydaniu orzeczenia brała udział osoba nieuprawniona lub niezdolna do orzekania bądź podlegająca wyłączeniu na podstawie art. 40 k.p.k. (wyłączenie sędziego z mocy prawa – judex inhabilis);
- sąd był nienależycie obsadzony lub którykolwiek z jego członków nie był obecny na całej rozprawie;
- sąd powszechny orzekł w sprawie należącej do właściwości sądu szczególnego albo sąd szczególny orzekł w sprawie należącej do właściwości sądu powszechnego;
- sąd niższego rzędu orzekł w sprawie należącej do właściwości sądu wyższego rzędu;
- orzeczono karę, środek karny, środek kompensacyjny lub środek zabezpieczający nieznane ustawie;
- orzeczenie zapadło z naruszeniem zasady większości głosów lub nie zostało podpisane przez którąkolwiek z osób biorących udział w jego wydaniu;
- zachodzi sprzeczność w treści orzeczenia, uniemożliwiająca jego wykonanie;
- orzeczenie zostało wydane pomimo to, że postępowanie karne co do tego samego czynu tej samej osoby zostało już prawomocnie zakończone;
- zachodzi jedna z okoliczności wyłączających postępowanie, określonych w art. 17 § 1 pkt 5, 6 i 8-11 k.p.k.;
- oskarżony w postępowaniu sądowym nie miał obrońcy w wypadkach określonych w art. 79 § 1 i 2 k.p.k. (przesłanki obligatoryjnej obrony oskarżonego) oraz w art. 80 k.p.k. (obowiązek udziału w rozprawie obrońcy) lub obrońca nie brał udziału w czynnościach, w których jego udział był obowiązkowy;
- sprawę rozpoznano podczas nieobecności oskarżonego, którego obecność była obowiązkowa.
WYROK SĄDU ODWOŁAWCZEGO
Po rozpoznaniu apelacji sąd drugiej instancji wydaje wyrok, w którym:
- utrzymuje w mocy zaskarżony wyrok sądu pierwszej instancji (tzw. orzeczenie aprobacyjne),
- zmienia zaskarżony wyrok i uniewinnia oskarżonego albo zmienia kwalifikację prawną czynu, karę, środki karne, środki zabezpieczające bądź inne środki reakcji karnej (tzw. orzeczenie reformatoryjne),
- uchyla zaskarżony wyrok i umarza postępowanie albo przekazuję sprawę sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania (tzw. orzeczenie kasatoryjne).
APELACJA WNIESIONA PRZEZ ADWOKATA
Oskarżonemu przysługuje prawo do złożenia w sądzie wniosku o wyznaczenie mu obrońcy z urzędu do sporządzenia apelacji. W takiej sytuacji będzie musiał jednak wykazać, że nie jest w stanie ponieść kosztów obrony bez uszczerbku dla niezbędnego utrzymania siebie i rodziny.
Podkreślić przy tym trzeba, że apelacja wnoszona od wyroku sądu okręgowego orzekającego w pierwszej instancji objęta jest przymusem adwokacko – radcowskim, a zatem musi być sporządzona i podpisana przez obrońcę lub pełnomocnika.
Poza powyższym warto zastanowić się, czy nie chcemy zlecić sporządzenia apelacji wybranemu adwokatowi. Apelacja jest środkiem odwoławczym, którego zredagowanie wymaga bardzo dobrej znajomości przepisów zarówno prawa karnego jak i przepisów postępowania oraz dokładnego zapoznania się z aktami sprawy.
Prawidłowo skonstruowana apelacja, zawierająca wskazanie konkretnych uchybień sądu I instancji zwiększa szansę na jej uwzględnienie przez sąd odwoławczy i uzyskanie dla nas korzystnego wyroku w toku postępowania odwoławczego!
W razie jakichkolwiek pytań zachęcam do kontaktu z moją Kancelarią. Jestem adwokatem posiadającym bogate doświadczenie w zakresie obrony w sprawach karnych oraz karnych skarbowych i gwarantuję udzielenie Państwu fachowej pomocy i rozwiązanie Państwa wszelkich wątpliwości.