Przepisy kodeksu karnego wykonawczego przewidują możliwość złożenia wniosku przez skazanego o odroczenie wykonania kary pozbawienia wolności.
Zgodnie z brzmieniem przepisu art. 151 k.k.w., sąd może odroczyć wykonanie kary pozbawienia wolności na okres do roku, jeżeli natychmiastowe wykonanie kary pociągnęłoby dla skazanego lub jego rodziny zbyt ciężkie skutki. Uwzględnienie takiego wniosku powoduje, że skazany dopiero w późniejszym terminie będzie mógł stawić się w zakładzie karnym celem odbycia orzeczonej kary.
Nowelizacja kodeksu karnego, dokonana w 2019 r., usunęła możliwość zawieszenia kary po jej wcześniejszym odroczeniu. Nie dotyczy to jednak odpowiedzialności skazanego za czyny popełnione przed dniem 5 października 2019 r. – w takich okolicznościach sprawca może w dalszym ciągu wnioskować o zawieszenie kary, która uprzednio została odroczona.
Złożenie wniosku o odorczenie wykonania kary jest możliwe jedynie wówczas, gdy nie rozpoczęto jeszcze wykonywania kary. Wniosek taki składa się do sądu, który wydał wyrok skazujący na karę pozbawienia wolności i podlega on opłacie w kwocie 80 zł.
Jakie są przesłanki odroczenia wykonania kary pozbawienia wolności i o czym należy pamiętać konstruując wniosek w tym zakresie? Zapraszam do zapoznania się z treścią niniejszego artykułu.
WNIOSEK O ODROCZENIE WYKONANIA KARY
Przesłankami dla odroczenia wykonania kary są:
- okoliczność, że natychmiastowe wykonanie kary pociągnie dla skazanego i jego rodziny zbyt cięzkie skutki,
- fakt nadmiernego przeludnienia zakładku karnego, tj. sytuacja, gdy powierzchnia w celi na jedną osobę wynosi mniej niż 3m2 .
Istotnym elementem wniosku jest jego uzasadnienie, w którym w sposób szczegółowy należy opisać sytuację skazanego. Przytoczenie wszystkich indywidualnych okoliczności dotyczących sprawcy wraz z powołaniem się na dowody potwierdzające sytuację osobistą skazanego będzie kluczowe dla dokonania przez sąd oceny, czy zachodzą przesłanki do odroczenia wykonania kary.
Okoliczności takie w szczególności dotyczyć mogą złej sytuacji zdrowotnej skazanego, która uniemożliwia osadzenie go w zakładzie karnym (np. niedawno przebyty zawał), jak również sytuacji rodzinnej (np. pozostawanie pod pieczą skazanego małoletniego dziecka oraz braku innych osób, które taką pieczę mogłyby w sposób należyty sprawować).
CIĘŻKIE SKUTKI DLA SKAZANEGO LUB JEGO RODZINY
Powyższe pojęcie odnosi się do takiej sytuacji, w której umieszczenie skazanego w zakładzie karnym w sposób oczywisty spowodowałoby rażące, a wręcz niesprawiedliwe pogorszenie sytuacji zdrowotnej, ekonomicznej, czy też rodzinnej skazanego. Przy czym pogorszenie takie wywoływałoby nieodwracalne skutki, np. zubożenie rodziny.
Wnioskujący może przykładowo powoływać się na następujące okoliczności:
- poważny stan zdrowia, uniemożliwiający osadzenie w zakładzie karnym lub inne okoliczności zdrowotne (np. zaplanowaną w najbliższym czasie operację),
- sprawowanie przez skazanego opieki nad innymi osobami (np. nad chorymi rodzicami),
- fakt, że skazany jest jedynym żywicielem rodziny,
- posiadanie przez skazanego i wykonywanie przez niego prac w gospodarstwie rolnym, którego brak należytego zabezpieczenia doprowadzi do istotnego pogorszenia jego stanu,
- konieczność ukończenia szkoły.
ZŁOŻENIE WNIOSKU O ODROCZENIE A WSTRZYMANIE WYKONANIA KARY
Przepisy nie pozostawiają wątpliwości, iż prawomocne orzeczenie, w tym także wyrok karny, podlega niezwłocznemu wykonaniu.
Wobec powyższego sam fakt złożenia przez skazanego wniosku o odroczenie wykonania kary nie powoduje wstrzymania jej wykonania. W praktyce często dochodzi do sytuacji, w których sprawca, pomimo uprzedniego złożenia wniosku w przedmiocie odroczenia, otrzymuje wezwanie do odbycia kary w zakładzie karnym.
Co jednak istotne, sąd może wydać postanowienie w przedmiocie wstrzymania wykonalności wyroku do czasu rozpoznania wniosku skazanego.
Ważnym jest zatem aby pamiętać, by w treści wniosku o odroczenie zawrzeć stosowny wniosek o wstrzymanie wykonania kary, którego uwzględnienie może powstrzymać skazanego przed otrzymaniem niechcianego wezwania z zakładu karnego.
JAK DŁUGO SĄD ROZPATRUJE WNIOSEK?
Nie ma żadnych przepisów, które wyznaczałyby dla sądów czas na rozpatrzenie wniosku o odroczenie wykonania kary.
Z praktyki jednak wynika, iż od momentu złożenia wniosku w tym zakresie do wyznaczenia terminu posiedzenia upływa co najmniej miesięczny okres. Oczywiście nie bez znaczenia pozostaje okoliczność, do jakiego sądu trafi sprawa, a ze względu na zróżnicowany poziom obłożenia sprawami referatów karnych – w różnych wydziałach w całej Polsce termin ten może być bardzo zróżnicowany.
Niejednokrotnie przy tym zdarza się sytuacja, w której jeszcze przed wyznaczeniem terminu posiedzenia w przedmiocie odroczenia wykonania kary pozbawienia wolności sąd zleci kuratorowi sporządzenie wywiadu, dotyczącego sytuacji skazanego (wnioskodawcy). Od przeprowadzenia takiego wywiadu zależeć będzie termin wydania finalnego orzeczenia w sprawie.
POSIEDZENIE SĄDU
Po wyznaczeniu terminu posiedzenia sąd zawiadamia o nim skazanego oraz jego obrońcę, jak również prokuratora, który bierze udział w sprawie. Jeżeli zostało zlecone przeprowadzenie wywiadu środowiskowego, w posiedzeniu uczestniczył będzie również kurator.
Postępowanie dowodowe, poza dokumentami przełożonymi przez skazanego, może nadto opierać się na dowodzie z opinii biegłego – w szczególności celem szczegółowego zbadania sytuacji zdrowotnej skazanego i ewentualnych przeciwskazań dla niezwłocznego odbycia kary w zakładzie. Jeżeli sąd uzna to za konieczne, po sporządzeniu takiej opinii biegły może zostać wezwany na posiedzenie celem złożenia wyjaśnień w przedmiocie treści wydanej opinii.
Co do zasady w ramach postępowania nie przeprowadza się dowodu z zeznań świadków, choć nie jest to wykluczone.
W praktyce najczęściej po przeprowadzeniu posiedzenia sąd niezwłocznie ogłasza postanowienie, w którym rozstrzyga o uwzględnieniu bądź oddaleniu wniosku skazanego.
Co ważne, sąd może odroczyć wykonanie kary kilkukrotnie. Oznacza to, że ewentualny brak uwzględnienia wniosku skazanego bądź wydanie postanowienia w przedmiocie odroczenia wykonania kary nie wykluczają możliwośći złożenia ponownego wniosku w tym zakresie przez sprawcę. Należy przy tym jednak pamiętać, iż łączny okres odroczenia nie może przekroczyć jednego roku.
CZY ODROCZENIE KARY JEST MOŻLIWE DLA RECYDYWISTÓW?
Tak. Popełnienie wielu przestępstw w warunkach recydywy nie przekreśla możliwości odroczenia wykonania kary, jeżeli za takim odroczeniem przemawiają warunki zdrowotne, czy sytuacja osobista (rodzinna) skazanego.
Sąd nie uwzględni wniosku recydywisty tylko w przypadku, jeżeli jedyną przesłanką odroczenia wykonania kary pozbawienia wolności jest fakt przeludnienia zakładów karnych. Odroczenie z uwagi na fakt przeludnienia nie jest też możliwę dla sprawców, którzy dopuścili się przestępstwa z zastosowaniem przemocy lub groźby jej użycia, a także skazanym za przestępstwa popełnione w związku z zaburzeniami preferencji seksualnych. Prewencyjne i wychowawcze funkcje kary nie pozwalają w takich sytuacjach na skorzystanie z dobrodziejstwa odroczenia osadzenia skazanego w zakładzie kary, które odnosić się ma wyłącznie do szczególnie trudnej sytuacji życiowej sprawcy, a nie stanowić ,,nagrodę” dla sprawców wielokrotnie powracających do przestępczości.
ODROCZENIE WYKONANIA KARY Z UWAGI NA CIĄŻĘ
W stosunku do skazanej kobiety ciężarnej, jak również osoby skazanej samotnie sprawującej opiekę nad dzieckiem, sąd może odroczyć wykonanie kary na okres do 3 lat po urodzeniu dziecka.
OBLIGATORYJNE ODROCZENIE WYKONANIA KARY
Opisane powyżej okoliczności odnoszą się do sytuacji, w której sąd może odroczyć wykonanie kary pozbawienia wolności.
Ustawodawca określił jednak również przesłanki obligatoryjnego odroczenia, których spełnienie zaistnienie zobowiązuje sąd do wydania rozstrzygnięcia w tym przedmiocie.
Przesłankami tymi są:
- choroba psychiczna skazanego,
- inna choroba uniemożliwiająca wykonanie kary; sąd odracza w takim przypadku wykonanie kary na czas trwania przeszkody;
Za ciężką chorobę uznaje się taki stan skazanego, w którym umeiszczenie go w zakładzie karnym może zagrażać życiu lub spowodować dla jego zdrowia poważne niebzepiczeństwo.
Prawidłowe skonstruowanie wniosku o odroczenie wykonania kary daje skazanemu realną szansę na odroczenie terminu osadzenia w zakładzie karnym. Dlatego tak istotnym jest uwzględnienie i rozważenie wszelkich indywidualnych okoliczności, odnoszących się do sytuacji skazanego i ich rzetelne udowodnienie.