Obecnie coraz więcej osób decyduje się na założenie własnej działalności gospodarczej, wymyślając coraz to nowe koncepcje na własny biznes. W celu pozyskania klientów właściciele podejmują decyzję o reklamowaniu swojego autorskiego produktu w mediach społecznościowych, w programach telewizyjnych oraz za pomocą innych środków, których celem jest zyskanie przez dany produkt popularności. Problem powstaje w momencie, kiedy w efekcie udostępnienia informacji o danej rzeczy, ktoś decyduje się na stworzenie produktu identycznego i również podejmuje decyzje o jego sprzedawaniu. Czy w takiej sytuacji autorowi przysługują środki prawne zapobiegające kradzieży cudzych pomysłów autorskich?
Własność intelektualna – definicja
Własność intelektualna jest obszernym pojęciem obejmującym wszelkie wytwory ludzkiego umysłu. Zgodnie z art. 2 pkt VIII) Konwencji o ustanowieniu Światowej Organizacji Własności Intelektualnej, własność intelektualna oznacza prawa odnoszące się do: dzieł literackich, artystycznych i naukowych, interpretacji artystów interpretatorów, wynalazków z każdej dziedziny techniki, odkryć naukowych, wzorów przemysłowych, znaków towarowych, nazw handlowych oraz oznaczeń handlowych, ochrony przed nieuczciwą konkurencją. Pojęcie to obejmuje m.in. prawo autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej, prawa do baz danych, dobra osobiste, czy inne prawa do know-how.
Prawa autorskie mają za zadanie ochronę utworów takich jak utwory literackie, piosenki, filmy, obrazy, czy też rzeźby, natomiast prawa pokrewne nakierowane są na cel w postaci ochrony m.in. artystów scenicznych, czy też aktorów.
Prawo własności intelektualnej
Prawo intelektualne w Polsce regulowane jest przez cztery ustawy. Podstawowymi aktami prawnymi, które mają na celu regulację kwestii, związanej z prawem własności intelektualnej są:
- ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych,
- ustawa – Prawo własności przemysłowej,
- ustawa o ochronie baz danych,
- ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji.
Prawo autorskie dzielimy na prawa autorskie majątkowe i osobiste, przy czym pierwsze z nich mają na celu zapewnienie twórcy wyłączne prawo korzystania z utworu i rozporządzania nim oraz do wynagrodzenia za korzystanie z utworu, natomiast prawa autorskie osobiste chronią więź twórcy z utworem. Więź ta jest nieograniczona w czasie i nie można się jej zrzec. W szczególności autorskie prawa osobiste chronią prawo do:
- autorstwa utworu,
- nienaruszalności treści i formy utworu oraz jego rzetelnego wykorzystania,
- oznaczenia utworu swoim nazwiskiem lub pseudonimem albo do udostępniania go anonimowo,
- decydowania o pierwszym udostępnieniu utworu publiczności,
- nadzoru nad sposobem korzystania z utworu.
Prawa własności przemysłowej natomiast mają na celu zapewnienie ochrony w prowadzonej działalności gospodarczej. Wskazując konkretniej, jest to uprawnienie do zakazania innym osobom korzystania z dóbr intelektualnych wykorzystywanych w działalności gospodarczej. Oznacza to w praktyce, że korzystanie z takich dóbr przez nieuprawnionego wymaga uzyskania zgody twórcy. W przypadku wynalazku takie prawo nazywane jest patentem. Zgodnie z polskim prawem, własność przemysłowa może być chroniona przy pomocy następujących instrumentów:• patentów udzielanych na wynalazki;
- praw ochronnych na wzory użytkowe;
- praw z rejestracji na wzory przemysłowe;
- praw ochronnych na znaki towarowe;
- praw z rejestracji na oznaczenia geograficzne;
- zwalczania nieuczciwej konkurencji.
Wskazać należy, że ochrona prawa autorskiego powstaje z momentem powstania dobra objętego taką ochroną i trwa bez konieczności dokonywania jej rejestracji. Inaczej jest w przypadku ochrony przedmiotów prawa własności przemysłowej, w większości przypadków dla uzyskania takiej ochrony niezbędne będzie zgłoszenie do Urzędu Patentowego RP, który wyda decyzję w sprawie udzielenia patentu, praw ochronnych lub praw z rejestracji.
Własność intelektualna – przykłady
Przykładem własności intelektualnej może być m.in.:
- piosenka,
- wiersz,
- fotografia,
- choreografia,
- film,
- program komputerowy.
Kradzież dóbr intelektualnych
Kradzież dóbr intelektualnych jest w Polsce nielegalna i obejmuje zarówno obrót towarami opatrzonymi podrobionym znakiem towarowym (np. sprzedawanie podróbek), jak i również rozpowszechnianie cudzego utworu (np. rozsyłanie mimo braku uprawnień, piosenki autorstwa innej osoby), czy też przestępstwo plagiatu (przywłaszczenie sobie autorstwa cudzego utworu). Za przestępstwo kradzieży własności intelektualnej można ponieść karę grzywny, ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 3.
Można także dokonać naruszenia własności intelektualnej. Jest to wykorzystanie utworu poza zakresem dozwolonego użytku, bez uzyskania wymaganego zezwolenia. Nie trzeba osiągnąć korzyści majątkowej z tego tytułu, aby uznać działanie za naruszenie własności intelektualnej.