Prawo do kontaktu dziadków z wnukami
W ostatnim czasie poruszaliśmy temat konieczności realizowania obowiązku alimentacyjnego przez dziadków dziecka, czyli obowiązku ciążącego na nich w związku z posiadaniem wnuków. Dziś jednak skupimy swoją uwagę na kwestii uprawnień, które wynikają z bycia dziadkiem lub babcią, a o których często nie mówi się wprost – prawo do kontaktów. Wielu Polaków żyje w rodzinach wielopokoleniowych, w których opiekę nad małoletnimi dziećmi sprawują seniorzy, podczas gdy rodzice dziecka realizują się w tym czasie zawodowo i pozyskują środki na utrzymanie rodziny. Zdarzają się jednak sytuacje, kiedy z pewnych przyczyn ogranicza się lub zupełnie odbiera dziadkom możliwość odbywania kontaktów z wnukami. Prawo w obecnym kształcie nie nakazuje wprost rodzicom dziecka, aby umożliwiali jego dziadkom spotkania z nim, jednakże sami dziadkowie, jeżeli zależy im na realizowaniu kontaktów mogą zapewnić sobie gwarancję ich odbywania na drodze sądowej.
Potrzebujesz pomocy prawnej?
Prawa i obowiązki dziadków
Dziadkowie posiadają pewne prawa i obowiązki względem wnuków, jednakże stopień ich intensywności jest mniejszy niż w przypadku obowiązków i praw rodziców. W pierwszej kolejności należy wskazać, to że dziadkowie, podobnie jak rodzice, posiadają prawo do kontaktów z dziećmi, które powinno być przez dzieci realizowane, a przez rodziców respektowane. Szczegóły tego prawa zostaną przedstawione w następnej części tego komentarza.
Innym istotnym prawem jest kwestia dziedziczenia. Ustawodawca reguluje sytuacje dziedziczenia po śmierci wnuków w przepisie z art. 934 KRO, należy jednak podkreślić, że znajdują się oni wśród końcowych podmiotów łańcucha dziedziczenia, którym przysługuje prawo do dziedziczenia. Mając powyższe na uwadze należy wskazać, że szansa wystąpienia takiego zdarzenia jest względnie niska. Możliwość dziedziczenia spadku przez dziadków jest znacząco utrudniona przez ilość podmiotów przewidzianych przed dziadkami, w pierwszej kolejności drugiego z dziadków i rodzica, a w przypadku jego braku do dziedziczenia dochodzą dopiero dziadkowie.
Uprawnienia dotyczące świadczeń alimentacyjnych nie zostaną poruszone w tym komentarzu, ze względu na ich wcześniejsze opracowanie – odsyłamy zatem do jednego z poprzednich artykułów, który w całości jest poświęcony temu bardziej szczegółowemu zagadnieniu. Należy tutaj jednak podkreślić, że podobnie jak przy świadczeniu alimentacyjnym, obowiązek opieki również spoczywa na wnukach. Jednak zgodnie z przepisami, w pierwszej kolejności spoczywa on na rodzicach. Nie ma możliwości zmuszenia wnuków do fizycznego zajęcia się dziadkami, jednak w wypadku niewywiązania się z obowiązku aktualizuje się obowiązek alimentacyjny.
Kwestią wartą wyodrębnienia jest doraźna opieka dziadków nad wnukami, w sytuacji, gdy rodzice żyją, nie ma możliwości nałożenia obowiązku na dziadków do przejęcia opieki nad dziećmi, ten obowiązek spoczywa w pierwszej kolejności na rodzicach, dziadkowie mogą wykazać się tutaj jedynie dobrą wolą.
Ograniczenie kontaktów dziecka z dziadkami
W szczególnych sytuacjach istnieje możliwość ograniczenia kontaktów dziadków z wnukami. Względem takiego ograniczenia należy mieć na uwadze przepis z art. 1132 KRO w związku z przepisem z art. 1133 KRO, gdzie brane jest pod uwagę dobro dziecka. Ograniczenia mogą przyjąć rozmaitą formę, od zakazu porozumiewania się na odległość, do zakazu spotykania się z dzieckiem. Warunkiem ograniczenia jest poważne zagrożenie dobra dziecka lub naruszenie takiego dobra. Należy tutaj wskazać, że nie ma możliwości podjęcia samodzielnie takiej decyzji przez rodzica, gdyż dziadkowie mogą wystąpić o realizacje ich prawa do kontaktów z wnukami do sądu. Tego typu ograniczenia orzekane są w postanowieniu przez sąd.
Prawo dziadków do widywania wnuków
Obowiązek i prawo dziadków do widywania wnuków uregulowany jest w przepisie z art. 1136 KRO, wspomniane oznacza, że jest to zarówno uprawnienie, jak i obowiązek dziadków, i wnuków do utrzymywania kontaktów. Może pojawić się tutaj oczywisty problem utrudniania kontaktów z wnukami przez rodziców, w takich przypadkach należy podkreślić, że o ile nie występują przesłanki ograniczenia kontaktów dziecka z dziadkami, sądy stoją po stronie przyznawania takiego prawa dziadkom, przepisy nie wskazują przy tym reguły względem częstotliwości tych spotkań, ten element jest rozpatrywany ad casum.
Zakaz kontaktu dziadków z wnukami
Zakaz taki jest możliwy i w pewnych sytuacjach jak najbardziej wskazany, jednakże aby go uzyskać koniecznym jest wkroczenie na drogę sądową, bowiem całkowity zakaz kontaktów dziecka z dziadkami powinien zostać orzeczony postanowieniem sądu. Czy jednak można bez żadnego powodu pozbawić takiego prawa do kontaktów? Otóż nie – zakaz taki wynikać musi z dwóch przesłanek, a mianowicie naruszenia, zagrożenia dobra dziecka lub ograniczenie wskazanego dobra. To Sąd na podstawie stanu faktycznego danej sprawy każdorazowo podejmuje decyzję o tym, czy zostały spełnione wyżej określone przesłanki.